Tên di sản : Nghè Sậm

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : 415/QĐ-UBND

Giới thiệu

Di tích Nghè Sậm làng Thành Phong xã Vĩnh Long, huyện Vĩnh Lộc toạ hướng Đông, trước mặt là cánh đồng làng, xa hơn có dòng sông Bưởi chảy qua theo hướng từ bắc xuống nam làm tiền án phía sau là làng mạc bao bọc, xa hơn là đồi núi Voi làm hậu chẩm.

Cảnh quan chung:

Nghè Sậm toạ lạc trên khu đất rộng, thoáng, quanh nghe có trồng các câu cổ thụ và cây ăn quả như cây bưởi, nhãn, vải, na và một số cây lấy gỗ khác, kiến trúc nghè, nằm trong một khuôn viên khép kín bởi hệ thống tường rào, phía sau là xóm làng bao bọc.

Quy mô cấu trúc: Không gian nghè hiện nay gồm có các hạng mục: Cổng, Sân, Tiền đường, sân Thiên tĩnh, nhà giải vũ hai bên và Hậu cung. Từ ngoài vào trong gồm các công trình sau:

Cổng nghè: cổng Nghè ngày nay được mở về hướng Đông, hai cột nanh cũng là trụ cổng có kích thước cao 2,2m vuông 0,3m; Cửa gồm có 2 cánh kích thước chiều cao 2m, rộng 1,25m mỗi bên, cánh cổng được làm bằng các thanh sắt hình hộp chữ nhật cao 2m, rộng 4cm, dày 3cm; đỡ phần mái gồm có hai vì kèo sắt đứng trên hai trụ (cột) cổng, hai vì kèo này được làm đơn giản, liên kết mái và tạo độ phẳng và độ dốc của mái là các xà gồ sắt được hàn liên kết với nhau tạo thành bộ khung đỡ phần mái cổng được lợp bằng tôn.

Sân: Qua cổng đến khoảng sân bê tông có kích thước dài 12m, rộng 7m.

Nhà Tiền đường: được tôn tạo năm 2003 đây là ngôi nhà trống trước sau để trống không có cửa, tường hồi bít đốc, công năng của nhà Tiền đường như nhà khách không có hệ thống thờ tự.

Tiền đường gồm 3 gian, 2 dãy 4 bộ vì kèo gỗ, kết cấu nhà Tiền đường theo kiểu tường thu hồi bít đốc trống trước sau không có cửa, nền cao hơn mặt sân 20cm, được lát gạch đất nung 20cm x 20cm; mái lợp ngói máy.

Kích thước của Nghè có chiều dài là 10,51m trong đó: Tường đốc phía Bắc dẫy 0,25m; Dẫy có chiều dài 0,6m; Gian thứ nhất có chiều dài 2,6m; Gian thứ hai có chiều dài 3,7m; Gian thứ 3 có chiều dài 2,6m; Dẫy chiều dài 0,6m; Tường đốc dẫy 0,25m.

Chiều rộng từ giọt tranh đến cột hiên có chiều rộng 0,2m; từ cột hiên đến cột cái trước có chiều dài 1,4m, từ cột cái trước đến cột cái sau chiều dài 4,1m, từ cột cái sau đến cột quân sau chiều dài 1,4m, từ cột quân sau đến giọt ranh có chiều dài 0,2m.

Kết cấu các bộ vì: Mỗi bộ vì có 4 hàng cột đều bằng bê tông, tổng số cột của nhà Tiền đường gồm có 16 cây, trong đó 8 cột cái và 8 cột quân, tất cả các cột đều được sơn màu nâu.

Cột cái có chiều cao 3,15m, đường kính thân 0,3m; cột con có chiều cao 2,35m, đường kính 0,25m. Các cột có nhiệm vụ chống đỡ toàn bộ trọng lượng của bộ khung gỗ và mái ngói.

Nhà Tiền đường có 4 bộ vì kèo bằng gỗ được làm giống nhau theo kiểu kèo suốt gác trênh, các bộ vì đều dựng trên các cột bê tông, liên kết các bộ vì với nhau bằng các xà. Hoành tải và rui mè đền bằng luồng. Mái lợp ngói máy; đỉnh mái có gắn đôi rồng chầu mặt Nhật.

Nhà Giải vũ: qua nhà tiền đường là 2 dãy nhà Giải vũ quay mặt vào nhau tạo thành lối đi từ nhà Tiền đường thông xuống Hậu cung. Kết cấu của nhà Giải vũ hai bên giống nhau mỗi nhà có hai gian nhưng chỉ có một vì kèo suốt bằng gỗ ở vì giữa, cột gạch phía trước để tránh phía sau gác trực tiếp lên tường, tường độc hại bên cuốn vòm tạo thành lối đi thông từ nhà Tiền đường xuống Hậu cung, hoành tải rui mè bằng luồng mái lợp ngói máy.

Sân Thiên tỉnh thấp hơn nền Tiền đường và nhà giải vũ 0,2m, chiều dài 3,6m, chiều rộng 3,4m, được lát gạch đất nung 20cm x 20cm, giữa sân có một thống nước hình tròn đường kính rộng 93cm, chiều cao 70cm, miệng thống trang trí diềm hình răng cưa phía trên có nắp đậy, thống này để trang trí (không có nước).

Nhà Hậu cung: Qua nhà dải vũ đến Hậu cung, Hậu cung gồm có 3 gian cùng hướng Đông với nhà Tiền đường, nền Hậu cung cao hơn sân Thiên tỉnh 37cm.

Hiên Hậu cung có chiều dài 6,5m, chiều rộng 1,5m. Qua hiên đến cửa, cửa nhà Hậu cung gồm có 3 bộ đóng theo kiểu cửa panô kích thước bằng nhau chiều cao 1,7m, chiều rộng 1,5m.

Kết cấu nhà hậu cung gồm có 4 vì kèo được chia thành 2 kiểu; hai vì kèo đốc không có tránh mà chỉ có hai trụ trốn đứng trên tường, đỡ 2 lá kèo; hai bộ vì kèo giữa giống nhau về kiểu dáng, trênh được gác trực tiếp lên tường, lưng trênh có 2 bát đấu đỡ 2 trụ trốn, 2 trụ trốn có câu đầu liên kết hai đầu trụ đỡ 2 lá kèo, lá kèo trước được kéo suốt xuống hiên, đỡ đầu kèo là cột hiên.

Hệ thống thờ tự:

Hiện nay hậu cung có bệ thờ trong đó chính giữa là bệ thờ thành hoàng làng gồm có 2 cấp, cấp trên có 3 long ngai, cấp dưới là bát hương và các đồ tế lễ khác.